سنخ شناسی عجائب نامه ها (سبک، روایت، تصویر)

عجائب نامه ها یکی از گونه ها و زیرگونه های ادبی محسوب می شوند و نام عمومی کتابهای منظوم یا منثوری اند که به شرح و وصف شگفتی ها و عجایب جهان می پردازند. خیال پردازی بشری و خلق تصاویر غریب متعلق به موجودات و اشیای گوناگون در آثار شفاهی و نوشتاری، منجر به پیدایش نوع خاصی از ادبیات با عنوان «عجائب نامه نویسی» شد. بناهای قدیمی و آثار باستانی، به ویژه در مصر، ایران و بین النهرین و چاه ها و چشمه های عجیب، آتشفشان ها، اجرام آسمانی و بازگویی معجزه ها و شگفتی های قرآن، در قالب سفرنامه ها و کتب جغرافیایی و رواج آن در ادبیات اسلامی، در پیدایش به عجایب نویسی در ایران نقش مهمی داشته اند. خاستگاه عجایب نامه ها در «طبیعیات ارسطویی، تصورات انجیلی و اسلامی» است. کتاب هایی که پیش از عجایب نامه ها در زمینه ی جغرافیا و حیوانشناسی نوشته شده اند و کتاب مهم پلینی یعنی «تاریخ طبیعی» اصلی ترین پیش متن های عجایب نامه ها به شمار می آیند. عجایب نامه ها امروزه نسبتی غیرقابل انکار با «ادبیات شگرف یا فانتزی» دارند. آنها توصیف گرِ جهانی خیالی و شگفت به موازات جهان واقعی اند. عجائب نامه ها را به لحاظ سبک و فرم می توان وجه خاصی از نوشتار فارسی محسوب کرد که زیر عنوان کلی "شکل های ساده" قرار می گیرند. شکل های ساده ای از نوشتار که در قالب های حکایت گویی، داستان سرایی یا اخبار تجلی می یابند. شیوه ی روایت در عجایب نامه ها گاه نزدیک به آن چیزی است که تودورف از آن با عنوان ساختار قصه در قصه یاد می کند. برای عجایب نویسان روایت قصه یا پاره ای اعجاب انگیز فی نفسه هدف است. تصاویر در عجایب نامه ها شامل دو بخش عمده می شوند. اول، تصاویری نمونه ای که به خودیِ خود شگفت انگیزند و دوم، تصاویری که در مناسبت با تصاویر دیگر موجب شگفتی می شوند. هدف از انجام این تحقیق، بررسی و تحلیل مشخصه ها ی سبک، روایت و تصویر در متونی است که تحت عنوان کلی «عجائب نامه» شناخته می شوند.